W drugiej połowie kwietnia 2024 r., Sejmowi przedstawiono rządowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów. Co istotne, miało to miejsce po upływie trzech miesięcy od wznowienia prac nad projektem przez nowy rząd oraz po aż ponad dwóch latach od upływu terminu, w którym Polska zobligowana była wdrożyć unijną dyrektywę w tej sprawie.
Projekt ustawy o ochronie sygnalistów ma implementować do porządku krajowego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Ustawa o sygnalistach reguluje warunki objęcia ochroną oraz środki ochrony osób zgłaszających lub publicznie ujawniających informacje o naruszeniach prawa – sygnalistów, jak również zasady ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowania działań następczych.

Nowe regulacje określają także:
• zasady zgłaszania informacji o naruszeniach prawa organowi publicznemu,
• zasady publicznego ujawnienia informacji o naruszeniach prawa,
• zadania Rzecznika Praw Obywatelskich związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa oraz
• zadania organów publicznych związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa i z podejmowaniem działań następczych.

Ustawa o sygnalistach będzie stanowić dla compliance przedsiębiorstw swoisty drogowskaz, który wywrze znaczący wpływ na kształt regulacji wewnętrznych w organizacjach podlegających omawianym przepisom. Ustawą objęte zostaną m.in. podmioty działające na rynku produktów i usług finansowych (w tym banki, dostawcy usług płatniczych, zakłady ubezpieczeń, firmy inwestycyjne) oraz te działające w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (AML/CFT).
Jako najistotniejsze zmiany względem poprzednich wersji procedowanego aktu prawnego wskazać można:
• zastąpienie terminu „zgłaszający naruszenia prawa” terminem „sygnalisty” – zmiana podyktowana jest faktem obecności terminu „sygnalista” w społecznym postrzeganiu problematyki zgłaszania naruszeń prawa;
• zmianę katalogu osób wchodzących w ustawową definicję „sygnalisty” – wedle brzmienia projektu ustawy, sygnalistą może być również prokurent;
• zmiany w kwestii odszkodowania dla sygnalisty w sytuacji działań odwetowych – sygnalista w przypadku zastosowanych wobec niego działań odwetowych będzie mógł ubiegać się o odszkodowanie w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku. Dotychczasowa wersja projektu przewidywała odszkodowanie w wysokości nie niższej niż 12-krotność miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku;
• wprowadzenie doprecyzowania, zgodnie z którym osoba, która poniosła szkodę z powodu świadomego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji przez sygnalistę, będzie miała prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych od sygnalisty, który dokonał takiego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego;
• w przypadku, w którym zgłoszenie dotyczy naruszenia prawa w dziedzinie konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela występujących w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej, niezwiązanych z pozostałymi naruszeniami prawa w rozumieniu ustawy o ochronie sygnalistów – Rzecznik Praw Obywatelskich ma być jedynym właściwym organem przyjmującym i rozpatrującym zgłoszenia zewnętrzne w tym zakresie;
• ustanowienie, iż rozstrzyganie sporu między organami publicznymi o właściwość w zakresie rozpatrzenia zgłoszenia zewnętrznego lub podjęcia działań następczych następować będzie zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. Dotychczasowa wersja projektu przewidywała kompetencję Rzecznika Praw Obywatelskich w tym zakresie;
• ustalenie katalogu naruszeń prawa – nowe brzmienie projektowanego art. 3 ust. 1, stanowi, iż naruszeniem prawa, które będzie podlegało zgłoszeniu, będzie działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące:
– prawa pracy,
– korupcji,
– zamówień publicznych,
– usług, produktów i rynków finansowych,
– przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
– bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami,
– bezpieczeństwa transportu,
– ochrony środowiska,
– ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego,
– bezpieczeństwa żywności i pasz,
– zdrowia i dobrostanu zwierząt,
– zdrowia publicznego,
– ochrony konsumentów,
– ochrony prywatności i danych osobowych,
– bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych,
– interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej,
– rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych,
– konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela,
– występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi w punktach powyżej.

Ustawa o ochronie sygnalistów, zgodnie z ostatecznym brzmieniem projektu, co do zasady ma wejść w życie już po 3 miesiącach od dnia ogłoszenia. Co do zasady, ponieważ przepisy Rozdziału 4 ustawy, który dotyczy zgłoszeń zewnętrznych (art. 30 – art. 50), mają obowiązywać po 6 miesiącach od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.