W drugiej połowie sierpnia br. Komisja Europejska przyjęła unijne rozporządzenie wykonawcze do mechanizmu CBAM (ang. Carbon Border Adjustment Mechanism) – unijnego instrumentu dostosowania cen dwutlenku węgla, którego założeniem jest rozwiązanie problemu wyprowadzenia emisji gazów cieplarnianych za granicę UE poprzez dodatkowe obciążenie importowanych produktów na podstawie ich śladu węglowego. Umożliwić to ma wyrównanie kosztów związanych z emisją CO₂ dla towarów importowanych do UE i towarów unijnych objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji EU ETS.

Nowe unijne rozporządzenie wykonawcze do mechanizmu CBAM doprecyzowuje sposób wypełniania obowiązków sprawozdawczych przez importerów w fazie przejściowej obowiązywania CBAM, która rozpocznie się już 1 października 2023 r. i będzie trwała do 1 października 2025 r. W fazie przejściowej CBAM, firmy będą miały obowiązek raportowania emisji CO₂ związanych z produkcją importowanych przez nie wyrobów objętych CBAM, jednakże bez konieczności uiszczania żadnych opłat za same emisje. KE twierdzi, iż postepowanie takie umożliwi importerom odpowiednie przygotowanie się w pełnym zakresie do nowych obowiązków, które obowiązywać będą od 2026 r.

Jako główne cele CBAM wskazuje się:

• zredukowanie emisji gazów cieplarnianych związanych z importem produktów do UE,
• zapewnienie równej konkurencji producentom z UE w porównaniu z producentami spoza UE.

Mechanizm CBAM przewiduje wprowadzenie dodatkowego obciążenia finansowego związanego z importem określonych kategorii towarów do UE, w pierwszej kolejności z branż wysokoemisyjnych. Wysokość tych opłat uzależniona będzie od ilości emisji gazów cieplarnianych wytworzonych podczas produkcji danego towaru.

CBAM, w początkowej fazie dotyczyć ma konkretnych towarów z najbardziej emisyjnych branż, takich jak:

• żelazo i stal oraz produkty pochodne (wybrane towary z działów CN 72 i 73),
• aluminium oraz produkty pochodne (wybrane towary z działu CN 76),
• cement,
• energia elektryczna,
• nawozy mineralne lub chemiczne, azotowe,
• kwas azotowy, mieszaniny nitrujące,
• amoniak, bezwodny lub w roztworze wodnym,
• azotan potasu,
• wodór.

Jako, że CBAM znajdzie zastosowanie przy imporcie wybranych kategorii towarów pochodzących z państw trzecich do UE, mechanizm ten obejmie przede wszystkim importerów działających w branżach wykorzystujących te produkty, a to głownie w branżach produkcyjnej i handlowej.

Co więcej, jedynie tzw. Upoważnieni Zgłaszający CBAM będą mogli importować produkty objęte CBAM oraz nabywać certyfikaty CBAM, których cena będzie powiązana z ceną certyfikatów ETS, docelowo bowiem importerzy będą zobowiązani m.in. do:

• uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM w odrębnej procedurze,
• zakupu certyfikatów CBAM,
• składania rocznych deklaracji zawierających m.in. ilość wbudowanych emisji pośrednich i bezpośrednich.

Na podstawie przyjętego rozporządzenia wykonawczego, kwartalnemu raportowaniu podlegać będą następujące informacje:

• informacje o towarach wymienionych w Załączniku I do Rozporządzenia CBAM, importowanych w trakcie danego kwartału poprzez: podanie ilości importowanych towarów, podanie rodzaju towaru określonego przez jego kod CN;

• informacje o emisjach wbudowanych towarów wymienionych w Załączniku I do Rozporządzenia CBAM poprzez: kraj pochodzenia importowanych towarów, zakład, w którym towary były produkowane, trasy produkcji, które odzwierciedlają technologię używaną do produkcji towarów, oraz informacje o konkretnych parametrach kwalifikujących wybraną trasę produkcji, bezpośrednie emisje wbudowane towarów, wymagania dotyczące raportowania wpływające na emisje wbudowane, dla energii elektrycznej jako towaru importowanego – czynnik emisji oraz źródło danych lub metodę używaną do określenia czynnika emisji energii elektrycznej, dla towarów stalowych – numer identyfikacyjny konkretnej huty stali, w której wyprodukowano konkretną partię surowców, o ile jest znany.

• informacji o pośrednich emisjach wbudowanych, w tym: konsumpcja energii elektrycznej w procesie produkcyjnym w MWh na tonę wyrobów, wskazanie czy raportowanie następuje na podstawie wartości rzeczywistych, czy wartości domyślnych publikowanych przez Komisję, odpowiedni współczynnik emisji zużytej energii elektrycznej, ilość wbudowanych emisji pośrednich.

Ponadto, rozporządzenie wykonawcze przewiduje, iż państwa członkowskie za nieprawidłowe lub niekompletne zaraportowanie, tudzież za niewykonanie obowiązku raportowania, będą nakładać kary w wysokości od 10 do 50 EUR za każdą tonę niezaraportowanych emisji.

Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym, które wejdzie w życie dzień po jego ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE, gromadzenie powyższych danych rozpocznie się od 1 października 2023 r., niemniej jednak pierwsze sprawozdanie importerzy będą musieli złożyć do 31 stycznia 2024 r.